Ekologi
Spesies utama tikus yang menyebabkan kerosakan ekonomi adalah:
- Rattus rattus diardii
- Rattus tiomanicus
- Rattus argentiventer
- Sundamys muelleri
Tikus secara umumnya adalah omnivor yang memakan kedua-dua tumbuhan dan haiwan sepanjang tahun, namun ia juga berkecenderungan untuk menjadi pemakan yang selektif.
Tikus mampu hidup di permukaan tanah, dan di bawah tanah. Tikus tidak memerlukan hutan atau struktur menegak yang kukuh, dan dapat berkembang biak di kawasan semak serta timbunan pelepah.
Peringkat kitaran hayat: Bergantung kepada spesies, proses kehamilan mengambil tempoh 20-22 hari; bercerai susu 21-29 hari; kematangan seksual dicapai dalam masa 2-4 bulan; jangka hayat maksimum kira-kira 2 tahun di hutan, tetapi purata jangka hayat biasanya 1 tahun atau kurang.
Penyebab
Lambakan sumber makanan: Buah kelapa sawit, terutamanya buah sawit lerai, merupakan sumber makanan utama tikus.
Kekurangan musuh semulajadi: Bilangan musuh semulajadi yang rendah di ladang boleh menyumbang kepada peningkatan populasi tikus.
Gejala
Tikus merupakan perosak vertebrata utama di ladang sawit di kawasan tanah gambut. Tikus menyebabkan kerosakan pada peringkat tanaman matang dan muda. Pada peringkat tanaman yang matang, tikus memakan buah yang lerai dan buah pada tandan yang sedang membesar. Perosak ini juga mengakibatkan kerosakan pada jambak bunga apabila ia mendapatkan larva kumbang pendebunga sawit sebagai makanan (Elaeidobius kamerunicus). Tanpa pengawalan yang betul, serangan tikus boleh mengakibatkan kerugian sehingga 7-10%.
Bagi kelapa sawit yang belum mencapai kematangan, tikus mengunyah pangkal pokok kelapa sawit dan memakan tisu meristem. Tikus juga menyerang anak pokok kelapa sawit di tapak semaian, menyebabkan anak benih terencat teruk atau mati
Kawalan
Menggunakan burung hantu
Bergantung kepada kesesuaian, penggunaan burung hantu (Tyto alba) sebagai pemangsa bagi kawalan biologi tikus boleh diamalkan. Dalam penggunaan burung hantu untuk kawalan biologi ke atas tikus, kotak sarang disediakan sebanyak 1 unit bagi setiap 5 hingga 10 hektar untuk menggalakkan peningkatan populasi burung hantu. Walau bagaimanapun, pengawalan populasi tikus dalam tempoh jangka masa yang panjang hanya boleh dicapai dengan integrasi kawalan biologi (menggunakan burung hantu) serta kawalan kimia (program pengumpanan) yang efisien, bergantung kepada status bancian semasa tahap populasi tikus di lapangan.
Kawalan kimia
Penggunaan agen kimia (racun tikus) untuk mengurangkan populasi tikus. Racun tikus yang biasa digunakan adalah racun warfarin, chlorophacinone (racun tikus generasi pertama), brodifacoum coumatetralyl dan coumatetralyl (racun tikus generasi kedua).
Banci dan umpan – Sekiranya serangan baru melebihi 5% dari kawasan bancian, program pengumpanan bergantung kepada kadar penerimaan umpan di lapangan. Kadar penerimaan yang tinggi menandakan wujudnya populasi tikus yang tinggi di kawasan tersebut. Umpan hendaklah ditukar setiap 3-5 hari sehingga kadar penerimaan berkurangan sehingga di bawah 20-30%. Program pengumpanan hendaklah dijalankan didalam tempoh selama 2-3 bulan sahaja.
Kempen umpan enam bulan – Hendaklah dijalankan sehingga mencapai 20% kadar penggantian umpan yang menunjukkan penurunan populasi perosak dan tidak perlu melakukan pengumpanan susulan.
Program umpan standard:
- 1 umpan setiap stesen (pokok kelapa sawit atau jarak 9 m setiap satu)
- Pantau dan ganti umpan setiap 3-5 hari sehingga kadar penerimaan umpan menurun kepada 20%-30%.
Kawalan kultur dan mekanikal
- Kultur – sanitasi dan pengurusan ladang
- Mekanikal – meletakkan penghalang di sekeliling pangkal pokok kelapa sawit muda (kawat berduri atau zink).
